คอลัมน์ ลับเฉพาะ : รอยช้ำทัวร์ศูนย์เหรียญ นักค้าอยากรอดต้องเป็นพ่อค้าหาบเร่ 4.0

เรื่อง : สกลวรรธน์ ธัญคุณากูลรัชต์      

          ทัวร์สูญเหรียญถือเป็นกลวิธีสำคัญที่ทำให้นักท่องเที่ยวจีนส่วนใหญ่สนใจและอยากเข้ามาเที่ยวในประเทศไทย เนื่องจากเป็นการท่องเที่ยวแบบเหมารวมที่ได้เที่ยวอย่างเต็มที่แต่ราคาถูกอย่างไม่น่าเชื่อ กล่าวคือ เป็นการจัดนำเที่ยวอย่างครบวงจรโดยมีบริษัทของจีนที่ตั้งอยู่ในประเทศไทยทำหน้าที่รับนักท่องเที่ยวจีน มีไกด์ของประเทศจีนให้บริการ รวมไปถึงการแนะนำร้านอาหารและสถานที่พักแรมที่มีคนจีนเป็นเจ้าของ ชาวจีนจึงแฮปปี้ เพราะราคาต่อทริปเป็นมิตรเงินในกระเป๋า แต่ในฝั่งประเทศไทยนั้นไม่ใช่เลย เพราะเงินที่เคยคิดว่าเป็นรายได้จากการท่องเที่ยวของชาวจีนเกือบทั้งหมด กลับไม่ได้สร้างคุณประโยชน์ให้กับเศรษฐกิจภาพรวมของประเทศแต่อย่างใด กลายเป็นคนไทยมีแต่เสียกับเสีย ผนวกกับพฤติกรรมชาวจีนที่ไม่น่าต้อนรับ ก็ยิ่งสร้างแรงเสริมให้กวดขันคุณภาพการท่องเที่ยวจากแดนมังกร จนในที่สุด รัฐบาลจึงได้ออกมาตรการปราบปรามทัวร์สูญเหรียญ เกิดเป็นผลกระทบต่อการท่องเที่ยวไทยในวงกว้าง ทั้งในเชิงบวกและลบ ขึ้นอยู่กับผู้มองยืนอยู่ในสถานะไหน

          แน่นอนว่าในมุมเศรษฐกิจของประเทศชาติ การปราบทัวร์สูญเหรียญนับเป็นนิมิตรหมายอันดีในหลายๆ ด้าน ทั้งเรื่องการคัดกรองนักท่องเที่ยวจากชาวจีนให้มีคุณภาพมากขึ้น ด้วยการบรรจุมาตรการเข้า พ.ร.บ.ธุรกิจนำเที่ยวและมัคคุเทศก์ พ.ศ.2551 โดยมีการแบ่งราคาออกเป็นโซนตลาดตามแต่พื้นที่ ประมาณ 5 โซน เพื่อให้สอดรับกับสภาพเศรษฐกิจและค่าเงินที่เหมาะสมของแต่ละพื้นที่ ทำให้ประสบการณ์ที่ชวนแหยงในอดีต กับพฤติกรรมการท่องเที่ยวชาวจีนทั้งวินัยขั้นพื้นฐานที่ไม่ตรงใจ การส่งเสียงดัง หรือการขับถ่ายไม่เป็นระเบียบ เป็นต้น ซึ่งหลังการปราบทัวร์ศูนย์เหรียญจะทำให้ภาพเหล่านี้ลดหายลงไปไม่มากก็น้อย และเป็นการคัดคุณภาพนักท่องเที่ยวด้วยผลจากการคัดกรองผ่านราคาที่เข้มข้นมากขึ้น อีกทั้งทัวร์ศูนย์เหรียญที่มีเป้าหมายเพื่อให้การท่องเที่ยวในไทยถูกจนเหมือนได้ตั๋วมาเที่ยวฟรี ย่อมส่งผลให้รายได้จากการท่องเที่ยวไทยไม่เป็นไปตามเป้าอย่างที่ควรจะเป็น กลายเป็นว่า เราทำได้เพียงยกประเด็นด้านปริมาณนักท่องเที่ยวมากมายขึ้นมาเอ่ยอย่างภาคภูมิ เพื่อปิดบังเลขรายได้จากการท่องเที่ยวที่เสียหายย่อยยับ การปราบปรามครั้งนี้ จึงถือเป็นการฟื้นฟูมูลค่าการท่องเที่ยวให้กลับมามีดุลยภาพอีกครั้งหนึ่ง

          อย่างไรก็ตาม ในด้านของผู้ทำมาค้าขาย ยุทธศาสตร์ปราบทัวร์สูญเหรียญ นับเป็นสัญญาณอันไม่พึงประสงค์ที่ไม่อยากให้เกิดขึ้น เพราะแม้การมาของทัวร์ศูนย์เหรียญจะไม่ได้สร้างประโยชน์อะไรให้กับเศรษฐกิจไทย แต่ในแง่ของรายได้พ่อค้าแม่ค้านับเป็นเม็ดเงินอันมหาศาลที่หลั่งไหลมาไม่หยุดหย่อน เนื่องจากพฤติกรรมของชาวจีนส่วนใหญ่นิยมสินค้าและอาหารไทยเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว ทำให้การเอาเงินจากกระเป๋านักท่องเที่ยวจีนนั้นไม่ยากเลย แถมจำนวนนักท่องเที่ยวจีนมีมากขึ้นเรื่อยๆ ยิ่งทำกิจการหาบเร่เฟื่องฟูยิ่งกว่า SME บางรายเสียด้วยซ้ำ ศูนย์วิจัยกสิกรไทยได้เคยคาดการณ์จำนวนนักท่องเที่ยวจีนที่จะเข้าไทยในปี 59 ซึ่งเชื่อว่า ตลอดปี 59 จะมีชาวจีนเข้าประเทศไทยสูงถึง 9,000,000 ราย ถือเป็นปริมาณที่มากกว่าปี 58 เฉลี่ยได้ถึง 13.4%  เลยทีเดียว นั้นหมายความว่า รายได้ของพ่อค้าแม่ค้าหรือแม้แต่กิจการโรงแรมจะมีรายได้ที่ทวีคูณ

จนเมื่อรัฐบาลเริ่มเดินเกมล่าทัวร์ศูนย์เหรียญ ทำให้นักท่องเที่ยวจีนจากเดิมที่เคยมาท่องเที่ยวไทยเดือนหนึ่งไม่ต่ำกว่า 400,000 รายต่อเดือน เหลือไม่ถึง 200,000 รายต่อเดือน หรือลดลง 50% ก่อนที่จะมีการปราบปราม สิ่งนี้ทำให้สถานการณ์พลิกผันจนผู้ประกอบการทั้งหลายไม่อาจตั้งตัวทัน สายการบินได้ประเมินยอดจองในเดือนกันยายนปี 2559 พบว่า มีการยกเลิกการจองกว่า 7 เที่ยวบินจากประเทศจีน ขณะที่เดือนตุลาคม ซึ่งเป็นวันชาติจีนที่ประเทศไทยสมควรจะได้รับทรัพย์จากนักท่องเที่ยวจีนเหนาะๆ ทุกปี กลับไม่มียอดจองเหมือนปีก่อนๆ รวมถึงกิจการโรงแรมที่เคยมียอดจองหนาแน่นไปด้วยนักท่องเที่ยวชาวจีน กลับมีห้องว่างเหลือมากมาย กลายเป็นโรงแรมดีมีราคาแต่ไม่มีคนเข้าพัก และผู้ประสบปัญหาหนักหน่วงที่สุดก็คงหนีไม่พ้นพ่อค้าแม่ค้าทั้งหลาย เพราะนักท่องเที่ยวจีนที่หายไปกว่า 50% ถือเป็นรายได้กว่า 50% ที่หายเป็นเช่นกัน แถมนี้เป็นมาตรการที่ทางภาครัฐต้องการจัดการให้เบ็ดเสร็จเด็ดขาด นั้นคือทัวร์ศูนย์เหรียญจะต้องหายไปจากประเทศไทย หรือกล่าวได้ว่า บ่อเงินบ่อทองในอดีตที่ทุกคนต่างเคยพากันตักตวง ได้เหือดหายไปหมดแล้ว ขณะที่ใครบางคนมองว่าการเดินเกมทลายทัวร์ศูนย์เหรียญเป็นการแก้เกมที่ผิดมหันต์ 

นายศุภฤกษ์ ศูรางกูร นายกสมาคมไทยบริการท่องเที่ยว (TTAA) เป็นหนึ่งคนที่รู้สึกว่าการกำหนดคุณภาพตลาดนักท่องเที่ยวเป็นกฏเกณฑ์ไม่ยุติธรรมเท่าไหร่นัก เนื่องจากในแต่ละพื้นที่มีวิถีการขายทัวร์แตกต่างกัน ทำให้ตลาดต่างๆ ได้รับผละกระทบในวงกว้าง แถมเป็นผลเสียมากกว่าผลดีอีกด้วย เพราะการมาของนักท่องเที่ยวชาวจีนแม้จะมาจากทัวร์ศูนย์เหรียญ แต่ก็ยังคงสร้างแรงกระเพื่อมให้กับเศรษฐกิจครัวเรือนที่มีการทำการค้าขายในระแวกแหล่งท่องเที่ยว แต่การปราบทัวร์ศูนย์เหรียญคือการสร้างกำแพงระหว่างผู้ค้ากับนักท่องเที่ยว และยิ่งนานวันผู้ค้าก็ยิ่งขาดรายได้ซึ่งทำให้เศรษฐกิจฐานรากเกิดผลกระทบ การแก้เกม จึงไม่ใช่การปราบทัวร์ที่หวังเที่ยวฟรี แต่ควรเป็นทัวร์ที่มีการบังคับนักท่องเที่ยวไปในพื้นที่ขายสินค้าปลอมเพื่อบังคับให้นักท่องเที่ยวซื้อสินค้าที่ไม่ได้อยู่ในตลาดและไม่ได้คุณภาพหรือทัวร์โชว์ลามกอนาจาร ที่ไม่เพียงส่งเสริมตลาดมืดให้ยังดำเนินต่อไปได้ แต่ยังเป็นการสร้างภาพลักษณ์แย่ๆ ให้กับประเทศไทยอีกด้วย  

             ทว่า แม้จะมีการคัดค้านจากนายศุภฤกษ์ แต่ดูเหมือนเสียงดังกล่าวจะไม่ดังพอที่รัฐบาลจะรับฟัง และการปราบทัวร์ศูนย์เหรียญก็ยังคงเดินหน้าต่อไป

เมื่อกำแพงนี้ยังไม่มีท่าทีถูกทลาย และกำแพงนี้นับวันยิ่งหนาชูชันมากขึ้น จึงขึ้นอยู่กับผู้ประกอบการที่ต้องปรับตัวดิ้นไปตามสถานการณ์ที่ไม่สู้ดีนัก โดยเฉพาะผู้ไม่มีต้นทุนทางธุรกิจมากมายอย่างพ่อค้าแม่ค้า ด้วยการมุ่งหาทางสร้างทำเลที่อยู่นอกสนามของบริษัทเอกชนต่างๆ และควรอยู่ใกล้โรงแรมหรือห้างสรรพสินค้าชุมชน (community mall) ซึ่งถือเป็นแหล่งขุมทรัพย์อันยอดเยี่ยมของผู้ค้าหาบเร่ เนื่องจากแหล่งท่องเที่ยวดังกล่าวเป็นที่นิยมของชาวต่างชาติ ซึ่งสินค้าและบรรยากาศแบบริมถนนเป็นที่นิยมของคนต่างถิ่นเป็นอย่างมาก

อย่างไรก็ตาม ถึงแม้การค้าขายแผงลอยจะเป็นที่นิยมของชาวต่างชาติ ทว่า กลับไม่อาจสร้างผลกำไรมากพอที่จะขยายรายได้ให้กับครอบครัวได้ ดังนั้นควรเล็งหาทางขยับขยายการค้าขายของตนเองให้เข้าสู่เข้าระบบให้เร็วที่สุด โดยหมากสำคัญที่ควรเดิน คือแนวทางที่ภาครัฐให้ความสนใจเป็นวาระชองชาติคือยกระดับการค้าตนเองให้เป็น 4.0 กล่าวคือ พัฒนาสินค้าให้เกิดความแตกต่าง ทำบัญชีรายรับรายจ่ายพื้นฐานเพื่อให้เห็นรายรับและรายจ่ายในการดำเนินการค้า และควรดึงบุตรหลานของคุณเข้ามาเป็นส่วนร่วมในการทำการค้าขายด้วย เพราะคนกลุ่มนี้มักมีแนวคิดใหม่ๆ อยู่เสมอ ควรรับฟังและนำประยุกค์ใช้จะทำให้การค้าของคุณ เพื่อให้เท่าทันความต้องการผู้บริโภคยุคใหม่มากขึ้น สิ่งสำคัญอย่าจำกัดความคิดของพวกเขา เพียงเพราะความอ่อนประสบการณ์ของเขาเท่านั้น และหัวใจหลักของบทความนี้ที่ต้องการสื่อถึง คือยากให้พ่อค้าแม่ค้าทุกคนเลิกกำหนดตนเองเป็นเพียงผู้ค้าขายทั่วไปเท่านั้น เนื่องจากเศรษฐกิจยุค 4.0 ที่รัฐบาลกำลังสนับสนุนจะขยายตัวอย่างรุนแรง ผลของมันจะสร้างความเหลื่อมล้ำมากขึ้นระหว่างผู้ประกอบการที่ “ผู้พัฒนาตนเอง” กับ “ผู้ย่ำอยู่กับที่” คุณจึงควรอยู่ในกลุ่มพัฒนา โดยการพัฒนาไม่จำเป็นต้องนำนวัตกรรมหรือเทคโนโลยีล้ำๆ มาใช้ธุรกิจแต่อย่างใด เพียงแค่ใส่ไอเดียและความใส่ใจลงไปในผลิตภัณฑ์และคำนึงถึงผู้บริโภคเป็นสำคัญ นั้นย่อมสร้างผลลัพธ์ที่ดีเสมอ เช่น จากหมูปิ้งธรรมดา อบชีสและนำมาทาหมูปิ้งก็กลายเป็น “หมู่ปิ้งอบชีส” เสื้อผ้าที่รับมาจากโรงงานมีขายเหมือนกันทั่วประเทศ เพียงแค่ติดโลโก้มาหรือตกแต่งด้วยเครื่องประดับให้สวยงามและลงตัว สินค้านั้นก็มีมูลค่ากว่าที่ใด เพียงแค่นี้คุณก็เป็นพ่อค้าแม่ค้า 4.0 (เบื้องต้น) ตามนโยบายภาครัฐได้ไม่ยาก และนั้นจะเป็นการต่อลมหายใจของพวกคุณต่อไป และหากเดินเกมอย่างเป็นระบบคุณก็อาจขยับจากพ่อค้าแม่ค้าทั่วไปเป็นผู้ประกอบการ SME 4.0 ได้ สัหวันหนึ่ง